هفت سال پیش به دیدن
سردبیر مجله معروفی رفتم که می خواستم نوشته ای را به او ارائه دهم،به محض اینکه اجازه ورود گرفتم،دست نویس را تقدیم او کردم-یک
داستان بود-اما او اصلا به آن نگاه نکرد،آن را روی یکی از کپه هایی که میز تحریرش
را پر کرده بود گذاشت،از منشی اش خواست برای من یک فنجان قهوه بیاورد،خودش یک لیوان آب نوشید و گفت ((داستان شما را خواهم خواند ،
دیرتر،شاید چند ماه دیگر.می بیند که این جا چه قدر کار ریخته ، اما لطفا به یک سوال جواب
بدهید،سوالی که هیچ کدام از مراجعین قبل از شما –امروز صبح من هفتمین نفر
بودم-نتوانستند به من جواب قانع کننده ای بدهند:چطور می شود که این همه -قصدم
طعنه نیست-این همه نابغه وجود دارد و فقط تعداد کمی مدیر،مثل من یکی از آن ها هستم.من مجله ای را که خودم تولید می کنم دوست دارم ، اما
نمی مردم اگر مجبور می شدم شغل قبلی ام را دوباره انجام دهم :من مدیر تبلیغاتی یک شرکت
تیغ ریش تراشی بودم ،و در ضمن نقد نمایش می نوشتم،چون از این کار لذت می بردم .آیا شما به کاری اشتغال دارید؟چه کاری؟))
-در حال حاضر کارمند اداره ی آمار
هستم.
-و شما از این کار بیزارید، انجام آن
را یک تحقیر می دانید؟
گفتم،نه ، از این کار
بیزار نیستم ، وبه هیچ وجه انجام آن را تحقیر نمی دانم،من با انجام این کار –ولو خیلی خوب هم
نباشد شکم زن و بچه ام را سیر می کنم .
-ولی این نیاز را احساس می کنید که با دست
نویس های مچاله شده و بد تحریر شده در منطقه به این طرف و آن طرف بروید ،یا آن را به پست بسپارید،و زمانی هم که همه ی آن ها باز می
گردند همیشه مطلب جدید بنویسد؟
گفتم((بله))
-و چرا این کار را می کنید ؟در مورد
جوابتان خوب فکر کنید، چون پاسخ شما در عین حال جواب سوال اول من نیز خواهد بود.
تاکنون هیچ گاه چنین
سوالی از من نشده بود ، و زمانی که سردبیر شروع کرد داستان من را بخواند،به آن فکر
کردم.
بالاخره گفتم((من ،من چاره دیگری
ندارم.))سردبیر نگاهش را از روی دست نویس ها برداشت، ابروهایش را بالا انداخت و
گفت ((این حرف بزرگی است،همین حرف را یک بار از زبان یک سارق بانک شنیدم ،قاضی از او پرسید که برای چه سرقت را طراحی و اجرا کرده است .او
گفت ، چاره ی دیگری نداشتم.))
گفتم : ((احتملا حق با او بود،این
مانع آن نمی شود که من هم حق داشته باشم)) سردبیر سکوت کرد و داستان مرا تا آخر
خواند ، چهار صحفه ی تحریر شده بود ، و در ده دقیقه ای که برای خواندن نیاز داشت ، به این فکر کردم که آیا جواب بهتری برای سوال او
نداشتم،اما چیزی پیدا نکردم ،قهوه ام را نوشیدم و سیگاری کشیدم .ترجیح می دادم داستانم
را در حضور من نمی خواند.بالاخره تمام کرد،تازه سیگار دومم را روشن کرده بودم.
او گفت: ((از پاسخی که به
سوالم دادید خوشم آمد ،اما از داستان شما خوشم نمی آید .باز هم دارید؟))
گفتم((بله)) و از بین پنج دست نویس
دیگری که در کیف داشتم ،یک داستان کوتاه انتخاب کردم و به او دادم .گفتم:((ترجیح می
دادم در این مدت می توانستم بیرون بروم،او گفت: (( نه بهتر است اینجا بمانید.))
داستان دوم کوتاه تر بود، فقط سه
برگ تحریر شده ، به اندازه ای که نیاز داشتم سیگار را ته بکشم .سردبیر گفت این
داستان خوب است،به اندازه ای خوب که نمی توانم باور کنم هر دو را یک نفر
نوشته باشد.))
گفتم:((اما همین طور است
هردو را من نوشته ام))
سردبیر گفت:((این را نمی توانم
بفهمم ،خیلی باور نکردنی نیست،اولی،نوعی خودنمایی،و از این رو یک جور نوشته ی
پر طمطراق و به خصوص به همین دلیل شرم آور و دومی به نظر من عالی است.این را به من توضیح دهید!))من نتوانست به او توضیح دهم ،و تا به
امروز هیچ توضیحی برای آن پیدا نکردم.
در واقع به نظر من نویسنده از هر جهت با
آن سارق بانک قابل مقایسه است ، که مشکلات وصف ناپذیر سرقتی را طرح میکند ،و در تنهایی مرگبار شبانه ،گاو صندوق را به زور باز می
کند،بدون اینکه بداند چقدر پول ،چه قدر جواهرات پیدا خواهد کرد :خطر بیست سال حبس
،تبعید،مستعمره ی تادیبی را می پذیرد،بدون این که بداند چه غنیمتی به دست خواهد آورد .من این گونه تصور می کنم ،که نویسندگان و
شعرا ، با هر کار جدیدی که شروع می کنند ، همه ی آن چه را که تا به حال نوشته اند به
مخاطره می اندازند،این همان ریسک خالی یافتن گاوصندوق ،دربند افتادن و برملا شدن همه ی سرقت های گذشته است . یقینا نویسنده از سبک
خودش ، با نشان خاصی که او را از بقیه متمایز می کند نشان استادی او ؛ اما به محض اینکه
دیگران ، خوانندگان او و منتقدانش ، این نشان را به او عطا کرده اند ، امتحان اصلی شروع می شود ، چون در آن موقع نوشتن دیگر همیشه به
معنی نداشتن چاره ی دیگر نیست ،بلکه ممکن است به یک کار روزمره تبدیل شود،کار روزمره
ای مسلما با نشان استادی.همانطور که برای سارقین کارکشته ی بانک ،یا برای مشت زنان حرف ای هر حمله ی جدید ،هر مبارزه ی جدید تلخ تر و
خطرناک تر از قبلی می شود –چرا که اکنون دیگر بی گناهی یک باره از بین رفته و جای آن
را آگاهی پر کرده – برای نویسنده هم باید همینطور باشد،و من مطمئنم برای خیلی ها این طور است ، هر چند که مدارک استادی با مهر
اتحادیه ی صنفی در کتابخانه شان آویزان باشد.انواع و اقسام امکانات برای یک هنرمند وجود
دارد،به جز یکی : دست کشیدن از کار و کلمه ی تعطیل –یک کلمه ی بزرگ و انسانی دارای ارزش مورد حسد واقع شدن –را او نمی شناسد ؛ مگر آنکه ((هنرش
تمام شده))باشد،برای همیشه یا برای مدتی ، و تصمیم بگیرد، این واقعیت را قبول
کند ؛سپس از هنرمند بودن دست می کشد،مسلما تجسمی که من نمی توانم آن را به مرحله اجرا درآورم .یک بار در نقد کتابی که متاسفانه
نام نویسنده ی آن را نمی توانم بگویم، چون آن را از یاد برده ام ، خواندم: نمی شود ((کمی))آبستن
شد ، و برای من واضح است که نمی شود کمی ((هنرمند)) بود، فرقی نمی کند ، آدم چه کاری را دوست داشته باشد انجام دهد.
((نداشتن چاره ای دیگر ))حرف بزرگی است،اما من
تاکنون برای این سوال که چرا می نویسم ،جواب بهتری پیدا نکرده ام :هنر یکی از معدود امکانات است برای داشتن زندگی و حفظ زندگی
،برای کسی که آن را انجام می دهد،و باری کسی که آن را دریافت می کند.هنر خیلی کم می
تواند روزمره شود،به کمی روزمرگی تولد و مرگ و هر آنچه در میان آن قرار دارد.مسلما انسان هایی هستند که زندگی شان یک زندگی عادی
است؛فقط:آن ها دیگر زنده نیستند.هنرمندانی هستند،استادانی ،که به مهارت محض دست
یافته اند،اما-بدون آن که به آن اعتراف کنند-از هنرمند بودن دست کشیده اند.آدم نباید به این علت که کاری را بد انجام داده است،از
هنرمند بودن دست بکشد،بلکه تازه در این لحظه است که او شروع به ریسک کردن می کند.
هانریش بل/ترجمه ی:مارو
لالایان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر